به گزارش اقتصادآنلاین، کاخ گلستان در سال ۱۳۳۴ در فهرست آثار ملی ایران و در سال ۱۳۹۲ در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. علاوه بر این، وقوع رخدادهای تاریخی مهم در این محل، آن را به سندی زنده از تاریخ ایران تبدیل کرده است. این مجموعه که از جاهای دیدنی تهران به حساب می‌آید، در بافت قدیمی شهر قرار دارد و به‌راحتی می‌توان با وسایل حمل‌ونقل عمومی به آن دسترسی داشت و مسحور این همه زیبایی، تاریخ، معماری، فرهنگ و هنر ایران شد. برای اینکه اطلاعات جامع و کاملی از کاخ گلستان به دست آورید، با این مقاله از کجارو همراه شوید.
کار ساخت بنای تالار سلام و سایر بخش‌ها در سال ۱۲۹۳ هجری قمری به پایان رسید؛ اما چیدمان و نصب تابلوها و تکمیل دکوراسیون تا سال ۱۲۹۶ هجری قمری ادامه یافت. این طور به نظر می‌رسد که شخص ناصرالدین شاه در طراحی ترتیب موزه مشارکت داشته است.
کاخ گلستان شامل مجموعه‌ای از بناهای تاریخی در استان تهران می‌شود که در زمان‌های مختلفی ساخته شده است. این کاخ به‌لحاظ معماری و ارزش آثار هنری و تاریخی‌اش، یکی از مهم‌ترین بناهای تاریخی کشور به شمار می‌رود که در طول سال، شاهد حضور گردشگران داخلی و خارجی است. کاخ مذکور از بخش‌های مختلفی همچون ایوان تخت مرمر، تالار سلام، تالار آینه، تالار سفره‌خانه، خلوت کریمخانی، تالار برلیان، عمارت بادگیر، کاخ شمس العماره، تالار الماس و کاخ ابیض تشکیل می‌شود. ایوان تخت مرمر و خلوت کریمخانی متعلق به دوران کریمخان زند، قدیمی‌ترین بناهای مجموعه گلستان هستند.
کاخ گلستان از یک مجموعه تاریخی تشکیل شده است که شامل چندین کاخ و تالار سلطنتی در یک باغ می‌شود. معماری این مجموعه با معماری ایرانی آغاز شد و سپس مراودات تجاری، سیاسی و فرهنگی با کشورهای اروپایی منجر به تغییر و تحولاتی مبتنی بر معماری نئوکلاسیک اروپا شد. به همین دلیل امروزه شاهد تلفیق سبک معماری ایرانی و اروپایی هستیم که نگاه هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند.
تالار عاج
پیشینه کتابخانه و گنجینه نسخ خطی به اوایل قرن ۱۳هجری قمری می‌رسد که با همت فتحعلی شاه قاجار با نام کتابخانه شاهنشاهی تاسیس شد. کتابخانه چاپی نیز در دوران پهلوی دوم آغاز به کار کرد که در ابتدا در طبقه اول کاخ ابیض قرار داشت؛ تا اینکه در سال ۱۳۸۴ به فضایی بالغ بر ۹۳ مترمربع مساحت در ضلع شمال شرقی کاخ منتقل شد. این کتابخانه بیش از ۷۰۰۰ هزار کتاب تاریخی، هنری و چاپ سنگی دارد که از این تعداد، حدود ۲۵۰۰ کتاب تاریخی هستند و از این‌رو، کتابخانه این کاخ را می‌توان منبع کتاب‌های قاجاری دانست.
کاخ گلستان چه بخش‌هایی دارد؟
تکیه دولت به فرمان ناصرالدین شاه در سال ۱۲۸۴ هجری قمری با هزینه‌ای بالغ بر ۳۰۰ هزار تومان ساخته شد که کار ساخت آن حدود پنج سال طول کشید. این تکیه که در ضلع جنوب شرقی کاخ گلستان و جنوب غرب شمس العماره ساخته شده بود، از نظر معماری با تمام تکیه‌های تهران آن روزگار تفاوت داشت.
اوج زیبایی این تالار را می‌توان در تابلوی آبرنگ محمود خان ملک الشعرا مشاهده کرد که در سال ۱۲۸۶ هجری قمری از نمای بیرونی تالار کشیده است. طبق این نقاشی، تالار عاج سه ارسی بزرگ، ایوانی با ۶ ستون و یک راه پله داشته است.
موزه مخصوص قسمتی از حوضخانه تالار سلام است که اشیای نفیس به‌جای مانده از شاهان قاجار را در خود جای داده است؛ بخشی از آن‌ها در گذشته در اتاق موزه ناصرالدین شاه نگهداری می‌شدند که از دوره‌های گذشته به قاجارها رسیده بود یا هدیه‌ای از سایر پادشاهان و هنرمندان هم‌عصر آن‌ها به حساب می‌آمد یا توسط خود این پادشاهان خریداری شده بود.
علاوه بر ارسی‌ها و ستون‌های زیبا، بالاخانه‌ها، گوشواره‌ها و دهلیزهای این عمارت درخور توجه هستند. تزیینات فوق‌العاده زیادی نیز در عمارت بادگیر به کار رفته است که از آن جمله می‌توان به نقاشی، آینه‌کاری، گچبری، منبت‌کاری و زرنگاری اشاره کرد. جذاب‌ترین بخش عمارت، تالار شاه نشین با ۹ ارسی، ازاره‌های مرمری منقوش، آینه‌کاری، دو ستون مارپیچ نقاشی شده، کفپوش معرق هفت رنگ، نقاشی دیوارها و سقف است که نگاه هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند.
دو اثر باارزش در خلوت کریمخانی وجود دارد که اهمیتی دوچندان به آن بخشیده‌اند. سنگ مزار ناصرالدین شاه که در اوایل انقلاب اسلامی ایران از حرم حضرت عبدالعظیم (ع) به کاخ گلستان منتقل شد و در نهایت در خلوت کریمخانی قرار گرفت. روی این سنگ، تصویر ناصرالدین شاه با شمشیری در دست نقش بسته است.
کاخ گلستان در تهران، خیابان پانزده خرداد، میدان ارگ قرار دارد. استفاده از مترو، بهترین راه دسترسی به کاخ گلستان است که برای این منظور باید در ایستگاه پانزده خرداد در خط یک مترو پیاده شوید و در ادامه به‌سمت شرق حرکت کنید تا حدودا پس از پنج دقیقه پیاده‌روی به میدان پانزده خرداد (میدان ارگ سابق) برسید و از طریق خیابان داور به ضلع شمالی این میدان بروید که ورودی کاخ گلستان در آنجا قرار دارد.
ساعت بازدید کاخ گلستان
شمس العماره
نمای بیرونی تکیه دولت به‌شکل منشوری هشت ضلعی بود که در داخل به‌صورت یک استوانه بود. این تکیه سه ورودی برای آقایان، بانوان و پادشاه داشت.
این بنای پنج طبقه در سال ۱۲۸۴ ساخته شد که با ارتفاع ۳۵ متر بلندترین ساختمان زمان خود بود. برای اولین بار در ساخت شمس العماره از فلز استفاده شد که تحول مهمی در ساختمان‌سازی ایران به شمار می‌رفت. علاوه بر نمای باشکوه و زیبای شمس‌العماره، تزیینات داخلی آن از آینه‌کاری و نقاشی تا گچبری باعث شگفتی هر بیننده‌ای می‌شود.
در بهار و تابستان از ساعت ۹:۳۰ تا ۱۸:۳۰ و در پاییز و زمستان از ساعت ۹ تا ۱۸:۳۰ (فروش بلیط تا ساعت ۱۷:۳۰)؛ مجموعه کاخ گلستان در روزهای رحلت امام خمینی (ره) (۱۴ خرداد)، شهادت حضرت علی (ع) (۲۱ ماه رمضان)، تاسوعا و عاشورای حسینی (۹ و ۱۰ محرم)، اربعین حسینی (۲۰ صفر)، رحلت حضرت رسول اکرم (ص) و شهادت امام حسن مجتبی (ع) (۲۸ صفر)، شهادت امام جعفرصادق (ع) (۲۵ شوال) و روز طبیعت (۱۳ فروردین) تعطیل است.
در ادامه با چیدن وسایل پادشاه عثمانی، این تالار باشکوه را تالار عبدالحمید نامیدند. کاخ ابیض به‌عنوان محل کار صدر اعظم و نخست وزیر دولت‌های بعدی و جلسات هیئت دولت به کار می‌رفت، تا اینکه در سال ۱۳۳۲ به هنرهای زیبا و پس از آن به محل نمایشگاه‌های موقت اختصاص یافت. در نهایت نیز در سال ۱۳۴۷ به موزه مردم شناسی تبدیل شد که علاوه بر پوشش مردان و زنان قاجار، پوشاک مناطق مختلف ایران را نیز به نمایش گذاشته است. این موزه از غنی‌ترین و قدیمی‌ترین موزه‌های مردم شناسی ایران به حساب می‌آید.
به باور برخی کارشناسان، نام کاخ گلستان از تالار گلستان همین عمارت گرفته شده است که به‌تدریج به کل مجموعه اطلاق شد.
اندرون و خوابگاه ناصری
پس از مشروطه و تحت‌تاثیر فرهنگ غرب و ظهور نمایش‌های جدید در ایران، تکیه دولت رونق و ارزش خود را از دست داد. تکیه مذکور به‌عنوان بزرگ‌ترین نمایش‌خانه کشور محسوب می‌شد که سال‌ها متروکه ماند، تا اینکه در سال ۱۳۲۵ برای ساخت یک شعبه بانک ملی تخریب شد.
عمارت خروجی
تالار الماس یکی از قسمت‌های قدیمی گلستان است که بعد از عمارت بادگیر قرار دارد و به‌خاطر آینه‌کاری‌های فضای داخلی‌اش به نام الماس خوانده می‌شود. مقرنس‌های آینه‌کاری در ایوانچه سمت جنوبی تالار، از بقایای آثار عهد فتحعلی شاه هستند که قدیمی‌ترین بخش این بنا به شمار می‌روند. این تالار به دستور فتحعلی شاه ساخته شد؛ هرچند در دوران ناصرالدین شاه تغییراتی در تزیینات و ظاهر آن به وجود آمد. تالار مذکور از دهلیزها، بالاخانه‌ها و پستوهای متعددی تشکیل شده است؛ ضمن اینکه در زیر این تالار حوضخانه بزرگی وجود دارد.
تاریخچه کاخ گلستان
خلوت کریمخانی در گوشه شمال غربی کاخ گلستان قرار دارد و بنایی سرپوشیده به‌شکل یک ایوان سه دهنه و ستون‌دار است که وسط آن حوضی زیبا دیده می‌شود. اهمیت این بنا به‌خاطر اتفاق دوران آقا محمدخان قاجار است. او بقایای جسد کریمخان زند را از مدفن آن در شیراز بیرون کشید و به این محل منتقل کرد؛ چراکه در آن زمان محل عبور روزانه شاه بود و با عبور از محل دفن کریمخان می‌توانست او را لگدکوب کند.
قیمت بلیط عمارت بادگیر: برای بازدیدکنندگان ایرانی ۴۰۰۰ تومان
قیمت بلیط: مبلغ ورودی کاخ گلستان برای هر بازدیدکننده ایرانی معادل ۵۰۰۰ تومان است؛ هرچند برای بازدید از تالارها و موزه‌ها باید بلیط جداگانه تهیه کنید، بازدید از خلوت کریمخانی، تالار برلیان و تالار ظروف رایگان است.
قیمت بلیط موزه نگارخانه: برای بازدیدکنندگان ایرانی ۴۰۰۰ تومان
تالار آینه
در زمان حکومت مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه و احمد شاه قاجار هیچ تغییر خاصی در این ارگ سلطنتی اتفاق نیفتاد؛ اما اهمیت این دوره به‌دلیل رخدادهای تاریخی مهمی همچون انقلاب مشروطه و تاثیرات آن است. کاخ گلستان در عصر پهلوی اول و پهلوی دوم نیز تغییراتی را به خود دید.
ناصرالدین شاه قاجار نیز در این کاخ تاج‌گذاری کرد و اولین پادشاه ایران بود که سفری به اروپا داشت. همین امر باعث شد کاخ گلستان تحت‌تاثیر معماری اروپایی دستخوش تغییرات زیادی شود و شکل متفاوتی به خود بگیرد. در زمان قاجار، این مجموعه به‌عنوان محلی برای حکم‌رانی و اقامتگاه سلطنتی و همین طور تعلیم هنرمندان و معماران بود و از همین رو کاخ یادشده در قرن ۱۹ مرکز مهمی برای تولید هنر محسوب می‌شد.
عمارت بادگیر
علاوه بر بناهای مختلفی که در مجموعه گلستان خودنمایی می‌کنند، تعداد زیادی درخت و استخر و فواره نیز در اطراف این سازه‌ها به چشم می‌خورد که فضای مناسبی برای قدم‌زدن و عکاسی به حساب می‌آید. در واقع، کاشی‌کاری‌های رنگارنگ و چشم‌انداز زیبای هر یک از ساختمان‌ها ارزش گشت‌وگذار در محوطه کاخ گلستان را دارند.
کاخ گلستان از معروف‌ترین جاهای دیدنی تهران است که قدمت آن به دهه‌ها قبل از دوران قاجار برمی‌گردد و بیش از ۴۴۰ سال تاریخ را در خود جای داده است. کاخ گلستان در خیابان پانزده خرداد، شمال میدان ارگ قرار دارد.
ایوان تخت مرمر یا ایوان دارالاماره یا دیوانخانه، قدیمی‌ترین بنای تاریخی کاخ گلستان از دوران کریم خان زند است که با تزیینات زیبای گچبری، خاتم‌کاری، سنگ‌تراشی، منبت، مشبک و آینه‌کاری همچون نگینی در دل این مجموعه می‌درخشد.
مبلغ ورودی کاخ گلستان برای هر بازدیدکننده ایرانی معادل ۵۰۰۰ تومان است؛ هرچند برای بازدید از تالارها و موزه‌ها باید بلیط جداگانه تهیه کنید، بازدید از خلوت کریمخانی، تالار برلیان و تالار ظروف رایگان است.
این تنها نمای بیرونی ساختمان‌های کاخ گلستان نیست که با کاشی‌کاری‌های زیبا باعث حیرت‌تان می‌شود، وقتی وارد این بناها می‌شود، آینه‌کاری‌های چشم‌نواز هوش از سرتان می‌برد؛ به‌خصوص در تالار آینه که تزیینات آن بیش از هفت سال طول کشیده است.
چایخانه کاخ گلستان: حین گشت‌وگذار در کاخ گلستان می‌توانید در چایخانه کمی استراحت کنید و از دمنوش‌های معطر یا غذاهای خوشمزه آن نهایت لذت را ببرید.
با این اوصاف می‌توان قدمت کاخ گلستان را بیش از چهار قرن دانست که هنوز هم از مجموعه‌های تاریخی منحصربه‌فرد ایران به شمار می‌رود و به‌دلیل وقوع اتفاقات مهم در آن، سندی باارزش از مهم‌ترین بخش تاریخ ایران است. این کاخ در حال حاضر همانند عضوی نامتجانس در معماری از هم گسیخته شهر تهران است که اطرافش را ساخت‌وسازهای بی‌هویت و جدید احاطه کرده‌اند.
تکیه دولت
ساعت بازدید کاخ گلستان چگونه است؟
در دوران ناصرالدین شاه اینجا به محوطه کوچکی با نام حیاط کریمخانی تبدیل شد که برای استراحت پادشاه به کار می‌رفت. با روی کار آمدن پهلوی اول، استخوان‌های کریمخان به قم منتقل شد.
سالن بسیار بزرگی با چندین لوستر باشکوه و سقف طاقی شکل گچبری
کاخ اختصاصی مجموعه گلستان شامل تالارهای سلام، عاج، آینه، ظروف و برلیان می‌شود که در ادامه توضیح مختصری درباره آن‌ها خواهیم داد.
یکی از بهترین نمونه‌های کاشی‌کاری را می‌توانید در کاخ گلستان مشاهده کنید که با مضامین مختلفی همچون اساطیری، شکار و شکارگاه، بزم، عاشقانه، رزم و نبرد، منظره، بناهای تاریخی، پادشاهان، درباریان و کارگزاران حکومتی، مذهبی و… هستند. در این کاشی‌کاری‌ها نیز تاثیر گسترش ارتباط با دنیای غرب و حمایت از هنر مشهود است. حجم نمایی، سایه روشن کاری و طبیعت‌گرایی که از مشخصه‌های بارز نقاشی غربی به حساب می‌آیند، در کنار شیوه‌های سنتی تصویرسازی ایرانی استفاده شده‌اند.
بر اساس اسناد و مدارک و همین طور سفرنامه پیترو دلاواله، تاریخچه کاخ گلستان را به دوران شاه عباس صفوی نسبت می‌دهند؛ هرچند مهم‌ترین دوره تاریخی این کاخ به عصر آقا محمد خان قاجار مربوط می‌شود. وی پس از غلبه بر لطفعلی خان زند، در سال ۱۲۱۰ هجری قمری تاج‌گذاری و تهران را به‌عنوان پایتخت انتخاب کرد که همین موضوع اهمیتی دوچندان به ارگ سلطنتی گلستان داد.
محوطه کاخ گلستان با دار و درخت و استخر
کاخ گلستان یک مجموعه تاریخی است که شامل چندین کاخ و تالار سلطنتی شامل شمس العماره، ایوان تخت مرمر، محوطه کاخ گلستان، کاخ اختصاصی، خلوت کریمخانی، عمارت بادگیر، تالار الماس ، کاخ ابیض در یک باغ می‌شود.
